uszanowanko historio , Dokumenty 3 klasa liceum - ściągi

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Geneza powstania listopadowego
Przyczyn wybuchu powstania listopadowego należy upatrywać w sytuacji, jaka panowała w
Europie Zachodniej przed jego wybuchem. Fala walk narodowowyzwoleńczych, jaka
"przetoczyła" się po Europie, oraz skutki nieurodzaju w 1830 zaowocowały podniesieniem
polskiego sztandaru wyzwoleńczego. Odzyskanie niepodległości przez Greków w
1829
, Belgów
w
1830
oraz wybuch rewolucji we Francji spowodowały, że nastrój rewolucyjny zapanował
w
Warszawie
. Wzrost niezadowolenia w
Królestwie Polskim
z rządów cara
Mikołaja I
(łamanie
konstytucji, wprowadzenie cenzury) i
Wielkiego Księcia Konstantego
(wprowadzenie kar
cielesnych) spowodowały, że lud warszawski występował przeciwko wojsku carskiemu. Zaczęto
organizować manifesty.
Kolebką
insurekcji
była założona w 1828 roku
Szkoła Podchorążych Piechoty
, która za cel
postawiła sobie powstanie zbrojne. Na czele organizacji stanął podporucznik
Piotr Wysocki
.
Momentem decydującym o rozpoczęciu działań zbrojnych stało się zagrożenie wykrycia
organizacji oraz plany cara
Mikołaja I
wykorzystania wojska
Królestwa Polskiego
do tłumienia
ruchów wolnościowych w Europie Zachodniej.
Wybuch powstania listopadowego
Powstanie zbrojne rozpoczęło się wieczorem
29 listopada
napaścią na Belweder. Celem tego
działania był zamach na
Wielkiego Księcia Konstantego
. Zadaniem innych oddziałów było
zaatakowanie koszar, w których znajdowali się rosyjscy żołnierze. Pośpiech i nieporozumienie
spowodowały, że plan się nie powiódł.
Wielki Książę Konstanty
zbiegł. Grupa sprzysiężonych
oficerów i podchorążych działała bez szerszego zaplecza. Jednak dzięki wsparciu ludu
warszawskiego udało się opanować Arsenał oraz Warszawę. Wojska
Wielkiego Księcia
Konstantego
opuściły stolicę, wycofując się do Wierzbna. Noc listopadowa ukazała siłę i
patriotyzm plebsu warszawskiego, który zdecydował o zwycięstwie.
Rząd Tymczasowy
1grudnia powołano
Towarzystwo Patriotyczne
, które domagało się wszczęcia działań
wojennych przeciwko oddziałom rosyjskim znajdującym się w Królestwie. Na czele stanął
historyk
Joachim Lelewel
. Pod naciskiem
Towarzystwa Patriotycznego
doszło do
utworzenia
Rządu Tymczasowego
z
Adamem Czartoryskim
. Negocjacje z
Wielkim Księciem
Konstantym
zakończyły się postanowieniami, iż wojska polskie stacjonujące obok niego wrócą
do Warszawy, a
Wielki Książę Konstanty
wraz z oddziałami rosyjskimi opuści granice Polski.
Dnia 5 grudnia
Józef Chłopicki
ogłosił się dyktatorem i rozpoczął rokowania z carem. Jego
postulatem było zobowiązanie się
Mikołaja I
do przestrzegania konstytucji oraz rozszerzenia jej
na ziemie wchodzące kiedyś w skład Polski. Car nie zgodził się na te żądania i domagał się
bezwarunkowej kapitulacji Warszawy. W następstwie
Józef Chłopicki
podał się do dymisji.
Owocem dyktatury
Józefa Chłopickiego
było osłabienie rozpędu powstania oraz przygaszenie
patriotyzmu wśród ludu Warszawy. Pod koniec stycznia sejm powierzył kierowanie powstaniem
nowemu
Rządowi Tymczasowemu
.
25 stycznia 1831 sejm ogłosił
detronizację
cara
Mikołaja I
i dynastii
Romanowów
. Przestały
obowiązywać te artykuły, które dotyczyły unii z Rosją. Najwyższa władza spoczywała w rękach
sejmu. W skład sejmu weszli również delegaci z Litwy i Ukrainy. Polskę uznano za
monarchię
konstytucyjną
.
Kierunki polityczne w powstaniu listopadowym
Kluczem do zwycięstwa w powstaniu listopadowym było połączenie interesów chłopskich z
 powodzeniem sprawy narodowej. Kwestia ta nie została rozwiązana radykalnie w żadnym obozie
politycznym.
Konserwatyści
, na których czele stanął
Adam Czartoryski
, byli przeciwnikami
jakichkolwiek zmian oraz samego powstania. Liczyli na poparcie mocarstw europejskich,
zwłaszcza Austrii. Zgoła odmienną postawę przyjęła lewica
Towarzystwa Patriotycznego
. Byli
zwolennikami ruchu wyzwoleńczego oraz nadania ziem chłopom-żołnierzom. Domagali się
zniesienia
pańszczyzny
. Widzieli przyszłą Polskę jako republikę zapewniającą demokratyczne
wolności. Chcieli powołać chłopów do broni. Natomiast prawica
Towarzystwa
Patriotycznego
była zwolenniczką oczynszowania chłopów oraz ustroju monarchiczno-
konstytucyjnego, nie uważała wojny z ruch ogólnonarodowy.
Wojna polsko-rosyjska
Konsekwencją wybuchu powstania listopadowego i detronizacji cara
Mikołaja I
była
wojna
polsko-rosyjska
, która rozpoczęła się na początku lutego 1831 roku. Na teren
Królestwa
Polskiego
wkroczyła armia carska licząca około 115 tysięcy dowodzona przez
Iwana Dybicza
,
naprzeciwko niej stanęła licząca niespełna 50-tysięczna armia polska. Celem
Iwana
Dybicza
było zdobycie Warszawy i szybkie zakończenie wojny. Polacy postanowili bronić się na
przedpolu stolicy. 14 lutego generał
Józef Dwernicki
pokonał wojska wroga pod
Stoczkiem
.
Zwycięstwo to miało znaczenie tylko moralne, ponieważ nie zatrzymało ofensywy rosyjskiej.
Złamała ją dopiero bitwa pod
Olszynką Grochowską (25 II 1831)
w wyniku, której wojska polskie
wycofały się pod fortyfikacje Pragi, a
Iwan Dybicz
zrezygnował z dalszego szturmu, wskutek
ciężkich strat.
Po zwycięstwie pod
Olszynką Grochowską
naczelnym dowódcą wojsk został generał
Jan
Skrzynecki
. Nastał okres mobilizacji wojsk. Do wojska wstąpiło wielu ochotników z innych
zaborów. Na Żmudzi wybuchło powstanie, które dało początek ruchom wyzwoleńczym na Litwie i
Białorusi.
Ważną rolę w powstaniu odegrał wielki talent strategiczny
Ignacy Prądzyński
, który stworzył
plan kontrofensywy dla Polaków i tak w ciągu 14 dni biało-czerwoni zwyciężali w bitwach pod
Wawrem i Dembem Wielkim oraz Iganiami. Sytuacja zaczęła się zmieniać na wiosnę, gdy
masowo szeregi wojsk opuszczali chłopi-żołnierze, którzy za zaistniałą sytuację oskarżali
szlachtę. Przegraną zakończyła się bitwa pod
Ostrołęką (26 maja)
, spowodowana nieudolnym
dowodzeniem
Jana Skrzyneckiego
. Bierna postawa dowódcy Polaków pozwoliła Rosjanom na
spokojny przemarsz wojsk, aż do Warszawy. Narastające niebezpieczeństwo i drożyzna w stolicy
spowodowało, że doszło do wielkich manifestacji dnia 15 sierpnia. Manifestujący domagali się
zmiany w rządzie oraz objęcia kierownictwa przez lewicę. Władzę przejął
Jan Krukowiecki
, który
dążył do rokowań z wrogiem i do kapitulacji. 6 września nastąpił atak na Warszawę dowodzony
przez generała
Iwana Paskiewicza
. Decydująca walka została stoczona o Wolę, której bronił
generał
Józef Sowiński
. Akt kapitulacji nastąpił dnia 8 września. Tego dnia gotowych do walki
było jeszcze kilkadziesiąt tysięcy żołnierzy, znacznie więcej niż w momencie wybuchu powstania.
Jednak generalizacja śpieszyła się do zakończenia walki. Powstanie listopadowe zakończyło
się
21 października 1831 roku
.
Klęska
powstania listopadowego
spowodowana była bierną postawą dowódców,
nieprzeprowadzeniem reform społecznych (sprawa chłopska), przewagą liczb rosyjskich, brakiem
pomocy ze strony państw Europy Zachodniej oraz tym, że nie objęło wszystkich ziem polskich.
Powstanie Listopadowe 1830 – 1831
to wystąpienie zbrojne przeciwko Rosji, polskie powstanie narodowe. Za jego
początek przyjmuje się noc z dnia 29 na 30 listopada 1830 – tzw.
noc listopadowa
. Powstanie Listopadowe doszło do
skutku z powodu łamania przez Rosjan konstytucji Królestwa Polskiego z
1815
oraz represji, jakimi zostały dotknięte
tajne związki i organizacje. Głównym celem był zamach na wielkiego księcia Konstantego. Inni mieli zająć koszary
rosyjskie i rozbroić przebywające tam wojsko. Sygnałem do rozpoczęcia działań był pożar na Solcu, na trasie
spiskowców znalazł się m.in. Belweder, Arsenał, szczególnie istotna była także wojna polsko-rosyjska oraz działania
zbrojne na Litwie, Żmudzi i Białorusi.
Powstanie Listopadowe
objęło swym zasięgiem Królestwo Polskie, Litwę, a także część Ukrainy i Białorusi. Istotną
rolę w powstanie, jeśli chodzi o działania zbrojne odegrał Józef Chłopicki. Zyskał on wielką popularność i uznanie jako
dyktator powstania – doskonale poprowadził wojsko polskie, co miało odzwierciedlenie w zwycięskim starciu – bitwa pod
Grochowem.
Tajny plan –
noc listopadowa
niestety nie powiódł się. Wielki książę uciekł, wojsko rosyjskie nie zostało zaskoczone.
Do spiskowców zaczęła przyłączać się ludność miejska, jednakże głównie chłopi i rzemieślnicy. W trakcie powstania
stoczono kilka ważnych i słynnych bitew, m.in. bitwa pod Ostrołęką, bitwa pod Stoczkiem, bitwa pod Olszynką
Grochowską czy wspomniana wcześniej bitwa pod Grochowem.
Decydującym starciem była obrona Warszawy. Armia polska skoncentrowała swe siły, ciągle napływali także nowi
ochotnicy. 6 września 1831 roku rozpoczął się szturm na Warszawę. Niestety, miasto skapitulowało, a wraz z tym upadło
Powstanie Listopadowe, dokładnie 21 października.
W czasie trwania
Powstanie Listopadowe 1830 – 1831
siły polskie liczyły ok. 150 tyś. żołnierzy, zaś Imperium
Rosyjskie dysponowało 200 tysięczym wojskiem. Jednakże to strona polska poniosła aż dwukrotnie większe straty – ok.
40 tyś. Poległych i rannych.
Dziś Powstanie Listopadowe upamiętnia Dzień Podchorążego.
Próby utworzenia organizacji emigranckiej
Po upadku powstania listopadowego około 50 tysięcy polskich żołnierzy oraz cywilów popierających
powstanie znalazła się na terytorium Austrii i Prus, gdzie została internowana. Jedynie oficerowie
mogli liczyć na dobre traktowanie, zaś większość żołnierzy, została zmuszonych do powrotu do kraju.
Część z nich została zesłana wkrótce na Sybir. Reszta jesienią 1831 roku wyruszyła przez państwa
niemieckie na Zachód do Francji. Zdecydowaną większość z około
dziesięciotysięcznej grupy
emigrantów
stanowili oficerowie. Prawie sześć tysięcy z nich udało się do Francji, pozostali osiedli w
Wielkiej Brytanii, Szwajcarii, Hiszpanii, Skandynawii czy Stanach Zjednoczonych.
Wybrany po rewolucji w Paryżu Ludwik Filip zdecydował się na przyjęcie polskich emigrantów, do
których społeczeństwo francuskie odnosiło się z wielką sympatią, jednak zakazał im wstępu do Paryża
w obawie przed wzrostem rewolucyjnych nastrojów. Cztery tysiące emigrantów władze francuskie do
połowy 1832 roku umieściły w pięciu tzw.
zakładach
na terenie Francji – w Avignon, Bresanҫon,
Chateauroux, Bourges oraz Le Puy oraz wypłacał im niewielki zasiłek. Zakłady miały opracowane
„Statuty organiczne” i były reprezentowane przez Radę Polaków. Większość z emigrantów
pozostawała bierna, licząc na wybuch międzynarodowego konfliktu, który pozwoliłby im na powrót z
bronią w ręku do kraju. W połowie 1833 roku zakłady zostały zlikwidowane, a emigranci rozesłani do
ponad stu małych miejscowości, gdzie zaczęli
asymilować
się ze społeczeństwem francuskim, nie
rezygnując z politycznej działalności.
Po przeniesieniu na emigrację wielu działaczy zaczęło dążyć do utworzenia jednolitej polskiej
reprezentacji. Pierwszą nieudaną próbę podjął przedstawiciel „
kaliszan
” Bonawentura Niemojowski (6
listopada 1831 –
Komitet Tymczasowy Emigracji Polskiej
). 8 grudnia 1831 roku w Paryżu powołano
do istnienia umiarkowany i kompromisowy
Komitet Narodowy Polski (KNP)
pod
przewodnictwem
Joachima Lelewela
.
Komitet Narodowy Polski. Całoroczne trudy Komitetu Narodowego Polskiego na dnia 8 grudnia 1831
roku we Francji zawiązanego
Po upadku na czas niejaki sprawy rewolucji narodowej, podniesionej w dniu 29 listopada 1830 roku, Polacy
przymuszeni zostali opuścić ziemię ojczystą. Niektórzy z nich, co najpierw zdążyli przybyć do Paryża, założyli
dnia 6 listopada 1831 roku
Komitet Narodowy Polski Tymczasowy
, składający cię
z prezesa Bonawentury
Niemojowskiego i Joachima Lelewela
, Teodora Morawskiego, Franciszka Wołowskiego, Kantoberego
Tymowskiego, członków tegoż Komitetu. Za przybyciem większej liczby Polaków do Paryża, gdy prezes
Tymczasowego Komitetu po zwołaniu ich złożył prezesostwo i gdy przez to Komitet Tymczasowy się rozwiązał,
zgromadzenie ogólne, zebrane dnia 8 grudnia w miejscu posiedzeń Komitetu Tymczasowego, ułożyło nową
organizację Komitetu Narodowego Polskiego Stałego (...).
Główną ideą spajającą miała być
wspólna walka zbrojna
, dlatego unikano spornych kwestii
społecznych i politycznych. Dzięki współpracy z Komitetem Francusko-Polskim La Fayette'a Lelewel
mógł finansowo wspierać uchodźców przybywających do Paryża, a także bronić interesów
powstańców przed władzami francuskimi.
Spory emigrantów związane z oceną powstania i przyszłością Polski nie cichły. Od Komitetu w 1832
roku odłączyła się grupa radykałów (Krępowiecki, Pułaski) i utworzyła
Towarzystwo Demokratyczne
Polskie
, w którym z czasem skupili znaczną część emigrantów pod hasłami połączenia walki o
niepodległość z postępowymi reformami społeczno-politycznymi. Również w 1832 roku założony
został przez generała Dwernickiego
Komitet Narodowy Emigracji Polskiej
. Przez nieudolność
przywódcy organizacja upadła w 1834 roku. Ostatnią próbą utworzenia jednej reprezentacji
emigrantów było zwołanie sejmu w styczniu 1833 roku, zakończone jednak blokadą.
Polscy emigranci dążyli także do współpracy z organizacjami europejskimi, które głosiły rewolucyjne
hasła (m.in. pragnęli wolności i niepodległości). Głównie były to organizacjemasońskie i karbonarskie
we Francji i w Niemczech. Próbowali także nawiązać kontakt z włoskim rewolucjonistą Giuseppem
Mazzinim (Młode Włochy), czego efektem było utworzenie nowej organizacji – Młoda Polska – która
wiązała się z ideą wspólnej walki rewolucyjnej (hasła rewolucji francuskiej) i proponowała rozwinięcie
działalności konspiracyjnej w kraju.
Stronnictwa polityczne Wielkiej Emigracji
Pierwszym poważnym stronnictwem było
Towarzystwo Demokratyczne Polskie
, którego akt
założycielski (zwany
Małym Manifestem
) został podpisany 17 marca 1832 roku.
Akt założenia Towarzystwa Demokratycznego Polskiego, Paryż 17 III 1832 roku
(...) Przyszłość Polski zależy zatem
od przyszłości innych europejskich ludów.
Ich to jest powinnością
podnieść ją i zapewnić jej istnienie (...). Gdy ludzie mieszkający na polskiej ziemi bez względu na ród lub
wyznanie uznają swą godność, swoje istnienie, swój tak materialny, jak i moralny interes i użycia praw dla
ogółu zniesienia szczegółowych przywilejów dopominać się będą, wtenczas w imieniu tego powszechnego
dobra śmielej od Europy, od oświaty żądać pomocy mogą. Tak więc powołaniem Polski dzisiaj przed Europą,
przed ludzkością jest wywołanie tego prężnego wsparcia, ale wywoływania go w imieniu i na korzyść potrzeb
większości, której ogólny interes może jedynie uszlachetnić sprawę Polski (...). Lud polski rolny, swobodny,
ale lud cały, potrafi i Rosjan natchnąć dążeniem do oświaty, wolności i prawdziwego towarzyskiego życia, bo
jedynym powołaniem Polski, jedynym jej dla ludzkości obowiązkiem jest
nieść w głębie Wschodu
prawdziwą oświatę i zrozumienie praw człowieka
. Na tej zasadzie istnienie Polski jest potrzebą cywilizacji,
szczęścia i pokoju Europy. Polska jest i będzie przedmurzem, zasłoną (...). Lecz jeszcze raz, by temu
powołaniu Polska godnie odpowiedzieć mogła, istnieć musi wolna i niepodległa (...). Komitet ma za jeden z
głównych celów; trudnić się losem, potrzebą i
przeznaczeniem Polaków będących we Francji
; upatrując w
losie tych osób przyszłej Polski (...). Cały zaś ciąg naszego pisma przekonywa, że korzystne działanie dla
przyszłej Polski powinno jedynie zależeć od zasad, na których wyłącznie zawisło jej zbawienie (...).
Założyciele krytykowali w nim powstanie listopadowe i jego stanowy charakter (potępiali głównie
szlachtę i przywódców powstania za konserwatyzm i egoizm stanowy). Odzyskanie niepodległości
łączyli z niezbędnymi
reformami społecznymi
i odwołaniem się do całego społeczeństwa - ludu.
Polska miała zostać demokratyczną ojczyzną wolnych obywateli.
Towarzystwo posiadało program, statut i rozbudowaną strukturę wewnętrzną, a także własne organy
prasowe. Na jej czele stała wybierana przez członków
Centralizacja
. Do głównych ideologów TDP
należeli: Wiktor Heltman i Jan Nepomucen Jankowski. Do radykalizacji ich poglądów przyczyniły się
między innymi:

oderwanie od krajowych uzależnień,

poczucie wyobcowania w nowym miejscu,

zamknięcie w niewielkich kręgach emigracyjnych,

kłopoty materialne.
W 1835 roku od Towarzystwa odłączyła się radykalna grupa by utworzyć -
Gromady Ludu
Polskiego
. Pozostali w 1836 roku uchwalili w Poitiers tzw.
Wielki Manifest
. Stwierdzali tam, że walkę
o wyzwolenie należy oprzeć na własnych siłach narodu. Złagodzili akcenty antyszlacheckie,
oskarżając za klęski arystokrację. Odwoływali się do patriotyzmu szlachty i aktywnego udziału w
przyszłej walce. Zapowiadali po wybuchu powstania ogłoszenie
bezpłatnego uwłaszczenia
chłopów
użytkujących ziemię.
Przyszła Polska miała być republiką burżuazyjno-demokratyczną w granicach przedrozbiorowych.
Skupili się na rozwoju konspiracji i przygotowaniu powstania w kraju. Przedstawiciele Towarzystwa
opowiadali się za utrzymaniem i ochroną własności prywatnej. Wiosną 1837 roku część członków
opuściła Towarzystwo, tworząc rok później
Zjednoczenie Emigracji Polskiej
, popierane przez
Lelewela i KNP. Towarzystwo Demokratyczne Polskie było najbardziej zwartym ugrupowaniem
emigracji – pierwszą polską nowoczesną partią polityczną.
Drugą sprawną i rozbudowaną organizacją był obóz Czartoryskiego zwany
obozem „Hotelu
Lambert”
. Swą działalność opierała na oficjalnych kontaktach z władzami Paryża i Londynu oraz
dyplomatycznych kontaktach księcia Adama Jerzego Czartoryskiego. Początkowo bezskutecznie
próbował on nakłonić zachodnie mocarstwa do interwencji przeciw Rosji. Kolejne lata poświęcił
na
wsparciu ruchów narodowowyzwoleńczych
na Kaukazie, w Mołdawii i Wołoszczyźnie, a także
reformie państwa otomańskiego (militarna i polityczna). Umocnienie Turcji miało wywołać wojnę z
Rosją, zaś ta konflikt brytyjsko-rosyjski, w którym zbrojnie mogliby uczestniczyć Polacy. Czartoryski
skupił się na przygotowaniu powstania w kraju i zorganizowaniu konspiracji na terenach zaborów.
Uważał, że na wybuch powstania jest za wcześnie, a Polacy winni się skupić na wzmocnieniu sił
narodowych i
„pracy organicznej”.
W 1833 roku konserwatyści założyli
Związek Jedności Narodowej
. Organizacja za podstawowy cel
uważała odzyskanie niepodległości dzięki ogólnonarodowemu powstaniu. W przyszłej Rzeczpospolitej
miały być zagwarantowane: równość wobec prawa, wolność osobista, wyznania, słowa,
[ Pobierz całość w formacie PDF ]

  • zanotowane.pl
  • doc.pisz.pl
  • pdf.pisz.pl
  • emaginacja.xlx.pl

    •