Ustawa o miastach królewskich z 1791 r, Historia najnowsza, historia polski, teksty źródłowe i dokumenty

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
USTAWA O MIASTACH KR�LEWSKICH.,z dnia 18 kwietnia 1791 r.Zdzis�aw Kaczmarczyk: Konstytucjo 3 maja, czyli tzw. �Ustawa Rz�dowa" z 3. V.1791 r. wraz z ustaw� �Miasta nasze kr�lewskie wolne w Pa�stwach Rzeczypospolitej" i �Zar�czeniem Wzajemnem Obojga Narod�w" (Biblioteka �r�de� Historycznych 3). Pozna� 1946. S. 21�28MIASTA NASZE KR�LEWSKIE WOLNE W PA�STWACH RZECZYPOSPOLITEJArtyku� I O miastach1-o Miasta wszystkie kr�lewskie w krajach Rzeczypospolitej za wolne uznajemy.2-o Obywatel�w takowych miast, jako ludzi wolnych, ziemi� w miastach przez nich osiad��, ich domy, wsie i territoria, gdzie jakie do kt�rych miast prawnie teraz nale��, w�asno�ci� ich dziedziczn� by� przyznajemy, co niema przeszkadza� zacz�tym, a niedoko�czonym sprawom.3-o Kt�rym miastom przywileje lokacyjne zagin�y, za dowiedzeniem ich by��ci, My kr�l, diplomata renovationis (dokumenty wznowienia) z nadaniem ziemi, jak� teraz niew�tpliwie posiadaj�, wydamy.4-5 W kt�rych miastach kr�lewskich sejmiki ziemskie s� oznaczone, tym przywileje lokacyjne, je�eliby ich jeszcze niemia�y, My kr�l wydamy.5-o Gdyby dla szcz�liwego w kt�rem miejscu po�o�enia na gruntach kr�lewskich, osada ludzi wolnych da�a siedlisku swemu przystojn� posta� miasta, w takowem zdarzeniu, My kr�l tej osadzie diploma erectio-nis (dokument za�o�enia) miasta nowego, z nadaniem ziemi, wydamy.6-0 Wolno te� b�dzie dziedzicom, na swoich gruntach, miasta z ludzi wolnych zak�ada�, albo i rolnik�w wolno�ci� nada�, jako te� miasta sweuziedziczne lokalnemi zrobi�; takowe jednak osady nie b�d� mog�y wchodzi� w poczet miast wolnych, tylko gdy dziedzic instrumentem lokacyjnem nada im ziemi� dziedziczn�, a natenczas, My kr�l diploma con/irmationis (dokument potwierdzenia) tego instrumentu za pro�b� samego dziedzica wydamy i instrument lokacyjny dziedzica wpisa� w to� diploma rozka�emy.7-o Jako dla wszystkich miast jedno jest prawo, tak mieszczanin kt�regokolwiek miasta r�wnych przywilej�w z prawa tera�niejszego u�ywa� b�dzie.8-0 Wszyscy obywatele miasta, b�d� szlacheckiego b�d� mieskiego urodzenia ludzie, kt�rzy chc� prowadzi� handle na funty, �okcie etc. maj�cy posesj� w miastach, albo gdy jej nab�d�, jakiegokolwiek s� dostoje�stwa, profesji i kunsztu prawo miejskie przyjmowa� i pod niem zostawa� b�d� obowi�zani. Innym za� szlachcie przyjmowa� miejskie wolno b�dzie.9-o Przyj�cie prawa miejskiego czyni� si� ma w nast�puj�cy spos�b. Ka�dy przyjmuj�cy miejskie, stan�wszy przed magistratem obecnie, lub przez plenipotenta, uczyni o�wiadczenie w s�owach nast�puj�cych: �Ja N. N. Najja�niejszemu Kr�lowi i Rzeczypospolitej wiernym b�d�, pos�usze�stwo prawom i ustawom sejmowym za naj�ci�lejszy bior� obowi�zek, zwierzchno�ci miasta N. w kt�rem do obywatelstwa przy��czony jestem, podleg�ym by� chc�, i obowi�zki wszelkie zachowam, co wszystko zar�czam tak za siebie, jako i nast�pc�w moich". Po dope�nionem takowem o�wiadczeniu, ma by� zapisany w ksi�g� obywatel�w miasta.10-o Miasta odmawia� nie powinny przyj�cia do obywatelstwa, i w ksi�g� miejsk� zapisywania wszystkich uczciwych cudzoziemc�w, tudzie� rzemie�lnik�w, wszelkich ludzi wolnych, i z prawa nikomu niepodleg�ych chrze�cijan, a to bez �adnej op�aty.11-o Tak z urodzenia szlachcie, jako i obywatelom stanu miejskiego tym kt�rzy potem do zaszczytu szlachectwa przypuszczonymi zostan�, przyj�cie obywatelstwa miejskiego, w niem znajdowanie si�, sprawowanie urz�d�w, prowadzenie wszelkiego handlu, utrzymywanie jakichkolwiek-b�d� r�kodzie�, nic bynajmniej odt�d szkodzi� ani uw�acza� nie b�dzie im samym, ani ich nast�pcom w tym�e zaszczycie szlachectwa, i prerogatyw, do niego przywi�zanych.12-o Obieranie przez obywatel�w miast w�asnego magistratu, mianowicie burmistrz�w, w�jt�w i wszelkich urz�dnik�w, jako jest cech� wolno�ci, tak przy tej�e wolno�ci miasta zostawuj� si�. Nie mniej b�dzie wolno tym�e miastom czyni� rozporz�dzenia, co do wewn�trznych porz�dk�w, i uskutecznienia doziera�, o czem komisj� policji uwiadomia� maj� przez raporta.13-o Wszyscy zatem obywatele miasta, kt�rzy s� zapisani w ksi�g� miejsk�, a maj� dziedziczn� posesj�, mog� obiera�, i by� obranymi do wszelkich urz�d�w miejskich wi�kszo�ci� zda�. Nikt jednak urz�du egze-82kucyjnego i funkcji ziemia�skiej z urz�dem i funkcj� plenipotenta miejskiego ��czy� nie b�dzie m�g�, pod niewa�no�ci� obydwuch; ani w randze wojskowej w s�u�bie aktualnej b�d�cy urz�dnikiem miejskiem by� nie mo�e.Artyku� II O Prerogatywach mieszczan1-o. Prawo kardynalne: neminem captwabimus, nisi iure uictum na osoby w miastach osiad�e rozci�gamy, wyj�wszy podst�pnych bankrut�w, kaucji dostatecznej za sob� u s�du nie stawiaj�cych, i na gor�cym uczynku z�apanych.2-o. Miasta, w kt�rych oznaczone s� s�dy apelacyjne, przed ka�dym sejmem ordynaryjnym jednego plenipotenta wi�kszo�ci� g�os�w wybiera� b�d�, z obywatel�w posesje dziedziczne w miastach maj�cych, zdatnych do pos�ugi publicznej, crimine non notatos (nie karanych za zbrodni�), pod procesem nie b�d�cych, i urz�dowaniem miejskiem odbytem zaszczyconych, z wolno�ci� wybierania tych�e plenipotent�w i z innych miast. Ci plenipotenci na dzie� sejmu rozpoczynaj�cego si� do miasta sejmom przeznaczonego zjecha� si� maj�, i dzie�o elekcji swojej marsza�kowi sejmowemu oddadz�. Na sesjach prowincjonalnych wybierani b�d� z plenipotent�w miast do komisj�w policji, skarbowej i asesorji; na tych�e sesjach wyznaczeni b�d�, kt�rzy do kt�rej komisji i asesorji nale�e� maj�. A lubo ci wszyscy pod�ug oznaczenia w rzeczonych komisjach i asesorji zasiada� b�d� mogli, jednak nie wi�cej w komisji skarbowej i policji, jako po dwuch, a w asesorji po trzech z ka�dej prowincji zasiada� b�dzie. Ci komisarze i asesorowie, w tych�e komisjach i asesorji, w objektach, tycz�cych si� miast i handlowych, vocem actwam (g�os stanowczy) mie� b�d�, w innych za� okoliczno�ciach vocem consultwam (g�os doradczy) mie� maj�. Je�eli na dalej kt�ry z tych plenipotent�w albo i wszyscy od miast, kt�re obiera� plenipotent�w prawo maj�, potwierdzeni zostan�, mog� na drugie lat dwie zosta�. A dla tych komisarz�w i asesor�w pensj� przy urz�dzeniu tabeli ekspensy postanowiemy, dla takiej jednak liczby, jaka do zasiadania w komisjach i asesorji jest oznaczona.3-o. Aby za� opieka rz�dowa, i dla wszystkich miast wymierza�a w ��daniach ich sprawiedliwo�� przyzwoit�, dozwalamy miastom naszym przez asesor�w, czyli komisarz�w miejskich w asesor j ach, komisjach skarbowych i policji zasiadaj�cych, desideria (�yczenia) miast w sejmie donosi�; a ci gdy tego potrzeba b�dzie, i gdy zechc�, b�d� u marsza�ka sejmowego o g�os prosi�, i ten im zabroniony by� nie mo�e, i ci t�umaczy� si� b�d� zwyczajem dzi� praktykowanym zabierania g�os�w przez delegowanych od komisj�w.834-o. Po odbytej dwuletniej wys�udze publicznej w zwy� wyra�onych komisjach lub asesorji, ci� wybrani od miast plenipotenci na nast�pnym sejmie zaraz nobilitowani by� powinni, bez op�aty dyplomatu nobilitatis, je�eli jeszcze szlacht� nie b�d�.5-o. Wolno odt�d jest i b�dzie ka�demu mieszczaninowi d�br ziemskich jako i innej natury, dziedzicznem prawem nabywa�, z zupe�nem w�asno�ci prawem-posiada� i nast�pcom swoim, jako prawym dziedzicom, one po sobie zostawia� dobra sposobem sukcesji, albo iure potioritatis (prawem lepszo�ci) posiada�; z kt�rych d�br, luboby byli mieszczanami, w s�dzie dobrom przyzwoitym odpowiada� s� obowi�zani.6-0. Kt�ry z mieszczan kupi ca�kowit� wie� lub miasteczko prawem dziedzicznem, op�acaj�ce podatku 10-go grosza z� 200 najmniej, na naj-pierwszym sejmie, je�eli o to poda na pi�mie pro�b� swoj� marsza�kowi � sejmowemu do stan�w, moc� tera�niejszego prawa nobilitowany zostanie.7-o. Pr�cz tego na ka�dym sejmie 30 os�b z mieszczan, posesje dziedziczne w miastach maj�cych, do zaszczytu szlacheckiego przypuszczonych by� ma, w czem najpierwszy wzgl�d zachowany zostanie na dys-tyngwuj�cych si� w wojsku, na zasiadaj�cych w komisjach porz�dkowych cywilno-wojskowych, na zak�adaj�cych r�kodzie�a, na prowadz�cych handel z produkt�w krajowych, a w tem na rekomendacje pos��w ziemskich i na rekomendacje miast.8-0. W ca�em wojsku (pr�cz kawaler j i narodowej), w ka�dym korpusie, regimencie i pu�ku, dla obywatel�w kondycji miejskiej b�dzie odt�d wolny wst�p do dos�ugiwania si� rang oficerskich stopniami. A kt�ry dos�u�y si� rangi sztabs-kapitana, lub kapitana chor�gwi u piechoty, a rotmistrza w pu�ku moc� tera�niejszego prawa szlachcicem z potomkami swemi, w wszelkich do niego przywi�zanych prerogatywach zostanie, i My kr�l diplomata nobilitatis takowym, za okazaniem patentu wydawa� b�dziemy, od kt�rego op�ata stempla nast�powa� niema.9-o. Wolno b�dzie odt�d obywatelom kondycji miejskiej w kance-larjach i palestrach wszelkich komisj�w rz�dowych, dykasterj�w trybunalskich i innych mniejszych s�d�w znajdowa� si�, patronizowa� i inne pos�ugi czyni�, i na stopnie, w tych�e kancelarjach znajduj�ce si�, pod�ug zas�ug i zdatno�ci post�powa�. A kt�ry z tych dos�u�y si� stopnia regenta kancelarji w dykasterjach rz�dowych, na najpierwszym zaraz sejmie no- . bilitowanym by� ma, i takowe diploma nobilitatis bez op�aty My kr�l wydawa� b�dziemy.10-o. W duchownym stanie osoby kondycji miejskiej b�d� mog�y posiada� w kolegjatach prelatury i kanonje, w katedrach za� kanonje do-ktoralne, tak�e wszelkie beneficia saecularia et regularia (beneflcja �wieckie i zakonne) wy��czaj�c te fundusze, kt�re szczeg�lnie dla os�b urodzenia szlacheckiego, s� poczynione.8411-o. Do komisj�w porz�dkowych cywilno-wojskowych wojew�dztw, ziem i powiat�w dozwala si� obiera� komisarz�w z miast, w obr�bie komisj�w le��cych, po trzech do ka�dej komisji, b�d� z urodzenia szlacheckiego, albo kondycji miejskiej, byle w mie�cie posesje dziedziczne maj�cych.12-o. A miasta nasze Gda�sk i Toru�, gdy mie� b�d� pro�by swe do stan�w, przez sekretarza swego do laski sejmowej one podawa� b�d�, albo sami przez delegowanych, je�eli zechc�, za danym od laski g�osem, kt�ry niema im by� odm�wiony.13-o. Kara na zmy�laj�cych posesje b�dzi... [ Pobierz całość w formacie PDF ]

  • zanotowane.pl
  • doc.pisz.pl
  • pdf.pisz.pl
  • emaginacja.xlx.pl

    •