Układ pokarmowy i odżywianie, Biomedyczne podstawy rozwoju i wychowania

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
//-->UKŁAD POKARMOWY I ODŻYWIANIEOdżywianie - pobieranie przez organizm substancji niezbędnych do prawidłowegofunkcjonowania. Wyróżnia się dwa typy odżywiania: autotrofizm i heterotrofizm.Człowiek, jako organizm cudzożywny, musi pobierać związki organiczne w postaci pokarmu.Organizm nie może bezpośrednio wykorzystać pokarmu i dlatego musi on zostać poddanyprzemianom mechanicznym oraz chemicznym. Do przemian mechanicznych należą np. gryzienie,żucie. Przemiany chemiczne to rozkład pokarmów pod wpływem odpowiednich soków trawiennychna substancje proste, przyswajane przez organizm. Układ, który umożliwia te przemiany, toukładpokarmowy.Składniki pokarmoweCzłowiek jest organizmemheterotroficznym,co oznacza, że musi pobierać ze środowiska gotowesubstancje organiczne. Substancje te występują w różnych ilościach i proporcjach w pożywieniu.Składniki pokarmu dzielimy na:białka, tłuszcze i węglowodany.Do prawidłowegofunkcjonowania niezbędna jest człowiekowi równieżwodaoraz niewielkie ilościwitamin i solimineralnych.BiałkaBiałka są dużymi cząsteczkami, tzw.makrocząsteczkami,składającymi się zaminokwasów.Jedną cząsteczkę białka buduje co najmniej kilkaset cząsteczek aminokwasów, przeciętnie jest ichkilkanaście tysięcy. W skład białek wchodzi20 różnych aminokwasów.Łączą się one ze sobąszeregowowiązaniami peptydowymi,a powstały łańcuch zwija się w przestrzeni w odpowiednidla danego białka sposób.Poszczególne białka różnią się między sobą:••••wielkością cząsteczki, czyli ogólną ilością aminokwasów w cząsteczce,sposobem ułożenia aminokwasów w łańcuchu polipeptydowym (tzw.sekwencjąaminokwasów),występowaniem i ilością poszczególnych aminokwasów w cząsteczce,obecnością innych niż aminokwasy składników (stąd podział nabiałka proste,zbudowanewyłącznie z aminokwasów izłożone,zawierające jeszcze inne składniki).Źródłem białka w pożywieniu są głównie produkty pochodzenia zwierzęcego:mięso, wędliny,mleko, sery, jaja. W produktach roślinnych białko występuje w niewielkich ilościach, wyjątkiem sątutaj nasiona roślin strączkowych (fasola, groch, bób, a przede wszystkim soja).Proporcje występowania aminokwasów w białku spożywanym przez człowieka są bardzo różne.Organizm człowieka może odczuwać nadwyżkę niektórych aminokwasów i równocześnie niedobórinnych. Istnieje możliwość przekształcenia aminokwasu niepotrzebnego w potrzebny, nie dotyczyto jednak wszystkich aminokwasów.Aminokwasy endogenneto takie, które mogą powstać w organizmie człowieka przezprzekształcenia innych związków organicznych (w tym innych aminokwasów).Aminokwasy egzogenne (lub niezbędne)to takie, których organizm człowieka nie potrafisyntetyzować i dlategomuszą być dostarczone z pożywieniem.Białko pełnowartościoweto takie, które zawiera wszystkie niezbędne aminokwasy wodpowiedniej ilości i proporcjach.Białko niepełnowartościoweto takie, które nie zawiera wszystkich aminokwasów egzogennychlub zawiera je w zbyt małej ilości.Źródłem białka pełnowartościowego są wszystkie produkty pochodzenia zwierzęcego.Wynikato z faktu, że organizmy zwierzęce, jako bliżej spokrewnione z człowiekiem, posiadają białko opodobnym składzie aminokwasów do białek ludzkich. Natomiastbiałko pochodzenia roślinnegojest białkiem niepełnowartościowym.Wyjątkiem może być soja, która zawiera wszystkieniezbędne aminokwasy, jednak ich ilość nie pokrywa całkowitego zapotrzebowania człowieka.Białko jest kluczowym związkiem dla prawidłowego funkcjonowania organizmu, a jego brakpowoduje upośledzenie praktycznie wszystkich czynności.Rola białka:•••••jestskładnikiem budulcowymorganizmu (np. kolagen, keratyna),pełnirolę katalitycznąw przemianach biochemicznych w komórkach (enzymy),reguluje różne czynności organizmu (hormony),odpowiada zatransport,zarówno na poziomie komórki, jak i całego organizmu(hemoglobina transportująca tlen),pełnifunkcję obronną(przeciwciała).TłuszczePod względem chemicznym tłuszcze sąestrami glicerolu (alkohol) i wyższych kwasówtłuszczowych.Pomiędzy grupą hydroksylową alkoholu i karboksylową kwasu wytwarza sięwiązanie estrowe.Ponieważ glicerol ma 3 grupy hydroksylowe, mogą się do niego przyłączyć 3kwasy tłuszczowe. Taka cząsteczka bywa nazywanatriglicerydem.Wchodzące w skład cząsteczki tłuszczu kwasy tłuszczowe mogą być:••nasycone,czyli posiadające wyłącznie pojedyncze wiązania pomiędzy atomami węgla, np.kwas palmitynowy, stearynowy;nienasycone,czyli posiadające przynajmniej jedno podwójne wiązanie pomiędzy atomamiwęgla, np. kwas oleinowy, lanolinowy.Tłuszcze występują w pokarmach zwierzęcych i roślinnych.Tłuszcz zwierzęcy zbudowany jestwyłącznie z nasyconych kwasów tłuszczowych,co nadaje mu stałą konsystencję. Typowymtłuszczem zwierzęcym jest smalec, znaczne jego ilości znajdują się też w mięsie (szczególniewieprzowym) i wędlinach. Tłuszczem zwierzęcym jest również masło.Tłuszcz roślinny zawieranienasycone kwasy tłuszczowe,co nadaje mu konsystencję płynną. Typowymi tłuszczamiroślinnymi są oleje (rzepakowy, słonecznikowy, sojowy i inne).Organizm człowieka może zsyntetyzować z innych związków organicznych kwasy tłuszczowenasycone i niektóre nienasycone. Kilka kwasów nienasyconych musi być dostarczone wpożywieniu.Niektóre nienasycone kwasy tłuszczowe są związkami egzogennymi. Ich jedynym źródłem sątłuszcze pochodzenia roślinnego.Rola tłuszczu w organizmie człowieka:••••jestmateriałem zapasowym,w którym zgromadzona jest energia dla organizmu,jako składnik tkanki tłuszczowej podskórnej bierze udział wtermoregulacji,jest materiałem wyjściowym do syntezy fosfolipidów budujących błony komórkowe,jestprekursorem cholesteroluniezbędnego do syntezy niektórych hormonów.WęglowodanyNazywane są inaczejcukrowcamii stanowią zróżnicowaną grupę związków, przy czym podstawąich budowy jest cukier prosty, najczęściej glukoza. Poszczególne cząsteczki łączą się ze sobąwiązaniem glikozydowym.Podział węglowodanów opiera się na ilości cząsteczek cukru prostegow całej cząsteczce węglowodanu.Podział węglowodanów:••monosacharydy (cukry proste)- najbardziej znane toglukoza, fruktoza i galaktoza.Mają słodki smak i są łatwo rozpuszczalne w wodzie. W pożywieniu w postaci niezwiązanejspotykane są dość rzadko. Pewne ilości glukozy i fruktozy występują w owocach i miodzie.disacharydy (dwucukry)- zbudowane z dwóch cząsteczek cukru prostego. Mają słodkismak i łatwo rozpuszczają się w wodzie. Najbardziej znane to:•sacharoza (glukoza + fruktoza)występująca w trzcinie cukrowej i burakachcukrowych. Jako składnik pożywienia występuje w słodyczach;•laktoza (glukoza + galaktoza)występuje w mleku;•maltoza(2 cząsteczki glukozy).polisacharydy (wielocukry)- zbudowane z wielu cząsteczek glukozy, tworzących długie,rozgałęzione łańcuchy. Są nierozpuszczalne w wodzie, dlatego mogą pełnić rolę materiałuzapasowego lub budulcowego.•skrobia- materiał zapasowy roślin, występuje w ziarnach zbóż i stanowi głównyskładnik produktów mącznych, kasz, pieczywa, występuje też w ziemniakach;•glikogen - materiał zapasowy u zwierząt, występuje w niewielkich ilościach w mięsiei w wątrobie;•celuloza - budulec ściany komórkowej u roślin, jest głównym składnikiem błonnika.Występuje we wszystkich produktach pochodzenia roślinnego i mimo że nie jesttrawiona ani wchłaniana, jest bardzo ważnym składnikiem pokarmu.•Węglowodany są źródłem energii dla organizmu.Jako główny surowiec w procesach uzyskiwania energii używana jestglukoza,pochodząca przedewszystkim z rozkładu polisacharydów i disacharydów. Pozostałe cukry proste (fruktoza, galaktoza)są przez organizm przekształcane w glukozę.Glukoza magazynowana jest w postaciglikogenuw wątrobie.WitaminyPod względem chemicznym witaminy nie stanowią jednolitej grupy. Są niewielkimi cząsteczkami oróżnych właściwościach. Witaminy dzielimy na:••rozpuszczalne w tłuszczach- są to witaminy A, D, E i K,rozpuszczalne w wodzie- to witaminy z grupy B i witamina C.Witaminy mają istotny wpływ na funkcjonowanie organizmu. Niektóre z nich są koenzymamiważnych enzymów, inne wspomagają zachodzenie różnych procesów. Organizm człowieka nie mamożliwości syntezy witamin, dlatego muszą one być dostarczane z zewnątrz.Witaminy w organizmie pełnią rolę regulacyjną, dlatego ich obecność w odpowiedniej ilościjest niezbędna do prawidłowego funkcjonowania organizmu.Witaminy są substancjami egzogennymi, czyli muszą być dostarczone z pokarmem.Witamina A i witamina D mogą być syntetyzowane w organizmie pod warunkiem dostarczeniazwiązku, będącego prekursorem danej witaminy. Substancję taką nazywamyprowitaminą.Prowitaminą witaminy A jest karoten, witaminy D pochodne cholesterolu.Źródłem witamin są przede wszystkim warzywa i owoce, a także mleko, jaja, wątroba,drożdże, ziarna zbóż, mięso i ryby.Niedobór witamin, zwanyawitaminozą,prowadzi do różnych zaburzeń w funkcjonowaniuorganizmu. W przypadku witamin rozpuszczalnych w tłuszczach, które gromadzą się w tkancetłuszczowej, może wystąpić ich nadmiar, czylihiperwitaminoza.Hiperwitaminoza trwającadłuższy czas jest również niebezpieczna dla zdrowia, może prowadzić do uszkodzeń wątroby.Nadmiar witamin rozpuszczalnych w wodzie jest wydalany z organizmu.Tabela I. Witaminy rozpuszczalne w tłuszczachWitaminaRola w organizmieŹródłoObjawy niedoboruA (retinol)prowitamina:karotenJest składnikiem rodopsyny wątroba, jaja, masło, mleko,- białka siatkówki okatran; w postaciupośledzenie widzenia,odpowiedzialnego za proces prowitaminy: marchew, szczególnie o zmierzchu (tzw.widzenia;pomidory i wszystkie owoce kurza ślepota); złuszczanie,jest też potrzebna doi warzywa o żółto-rogowacenie i pękanieprawidłowego wzrostupomarańczowymnaskórkanabłonka.zabarwieniuwątroba, jaja, tłuste mleko,Wspomaga wchłanianiemasło, tran; synteza zwapnia w jelicie cienkim,prowitaminy pod skórą poduczestniczy w powstawaniuwpływem promienii wzroście kości.słonecznychHamowanie utlenianiawitaminy A i składnikówbłon komórkowych (stądnazywana antyutleniaczem).krzywica u dzieci,rozmiękczenie kości udorosłychwydłużenie czasu krzepnięciakrwi (niedobór jest bardzorzadko spotykany -zapotrzebowanie jest wcałości pokrywane przezbakterie jelitowe)D (kalcyferol)prowitamina:cholesterolE (tokoferol)oleje roślinne, orzechy,wątroba, jaja, rybyTabela II. Witaminy rozpuszczalne w wodzieWitaminaRola w organizmieŹródłoObjawy niedoboruB1(tiamina)Uczestniczy wprzemianachchoroba beri-beri (osłabieniewęglowodanów idrożdże, ziarna zbóż, fasola,czucia, drżenie mięśni,aminokwasów. Wspomagawarzywa liściasteupośledzenie pracy serca)pracę układu nerwowego iserca.Uczestniczy w procesieoddychania komórkowego. drożdże, ziarna zbóż, mleko, stany zapalne skóry, pękanieWspomaga regeneracjęjajakącików ust, łysienieskóry.Bierze udział w reakcjachutleniania, uczestniczy wprocesach regeneracjiskóry, wspomaga pracęukładu nerwowego.Uczesnitczy wprzemianach kwasówtłuszczowych.Bierze udział wprzemianachaminokwasów, zapobiegaanemii, wspomaga układnerwowy.Uczestniczy w synteziekwasów nukleinowych.Uczestniczy wprzemianach kwasównukleinowych.zaburzenia pamięci, depresja,mleko, jaja, mięso, orzechy złuszczanie się i rogowacenieskóryB2(ryboflawina)PP(B3; niacyna)B5(kwaspantotenowy)mleko, jaja, wątroba,pomidoryw warunkach naturalnychniedobór nie występujeB6(pirydoksyna)drób, ryby, mleko, banany,rośliny strączkoweniedokrwistość, zmianyskórne (niedobory rzadkospotykane)niedokrwistość, u kobiet wciąży wzrost ryzyka wadrozwojowych płoduniedokrwistość (tzw. anemiazłośliwa); ryzyko niedoboruzwiększone u wegetarianB11(kwas foliowy)B12(kobalamina)drożdże, jarzyny liściaste,jaja, mlekowątroba, ryby, jaja;syntetyzowana przezbakterie jelitoweC(kwasaskorbinowy)Wzmacnia mechanizmyodpornościowe. Niezbędnaświeże owoce, głównieobniżenie odporności,w syntezie kolagenu icytrusy, czarna porzeczka, szkorbut: krwawienie dziąseł,tworzeniu istotyaronia i warzywa: pomidory, wypadanie zębów, powolnepodstawowej kości iziemniaki, natka pietruszkigojenie się ranzębów. Przyspiesza gojeniesię ran.Odkrywcą pierwszej witaminy był polski biochemik, Kazimierz Funk - odkrył on istnieniewitaminy B1 i nazwał ją witaminą, czyli „cząsteczką życia”. [ Pobierz całość w formacie PDF ]

  • zanotowane.pl
  • doc.pisz.pl
  • pdf.pisz.pl
  • emaginacja.xlx.pl

    •