Układ pokarmowy, Anatomia do druku

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
2012-04-18
Odżywianie:
Anatomia i fizjologia układu
pokarmowego
• zaopatrzenie organizmu w materiał budulcowy potrzebny do
wzrostu i odtwarzania elementów komórkowych i tkankowych
• dostarczenie energii do procesów życiowych, utrzymania stałej
temperatury ciała, pracy narządów wewnętrznych, wykonywania
pracy fizycznej
2
Pokarm
Odżywianie obejmuje:
Woda
• przyjmowanie pokarmów
Substancje organiczne:
węglowodany
białka
tłuszcze
• trawienie pokarmów
• wchłanianie wody i składników pokarmowych
• przyswajanie składników pokarmowych
Makroelementy
Mikroelementy
Witaminy
3
4
Regulacja przyjmowania pokarmów
Układ trawienny obejmuje:
PODWZGÓRZE
◄ przewód pokarmowy
(jama ustna, przełyk, żołądek,
jelito cienkie i grube)
◄ gruczoły trawienne
(ślinianki, trzustka, wątroba)
+
+
+
Ośrodek głodu
Ośrodek sytości
NPY
- -
+
Przyjmowanie
pokarmów
+
-
-
Wchłanianie:
monosacharydy
aminokwasy
kwasy tłuszczowe
LEPTYNA
+
+
Wyspy
trzustkowe
+
INSULINA
+
TKANKA
TŁUSZCZOWA
+
Kora
nadnerczy
GLIKOKOR-
TYKOIDY
+
5
6
1
2012-04-18
BUDOWA PRZEWODU POKARMOWEGO
Poszczególne odcinki przewodu pokarmowego mają
pewne cechy wspólne. Składają się z
trzech warstw:
patrząc od środka, jest to błona śluzowa, błona
mięśniowa i błona surowicza (zewnętrzna).
Różnice dotyczą przede wszystkim budowy nabłonka
pokrywającego błonę śluzową. Tam, gdzie pokarmy nie
są wchłaniane, ale
jedynie transportowane
, mamy do
czynienia z ochronną pokrywą nabłonka
wielowarstwowego płaskiego.
W żołądku i jelitach
spotykamy się
z nabłonkiem jednowarstwowym
walcowatym, pokrytym dodatkowo w jelicie rąbkiem
prążkowanym
. Ten typ nabłonka bierze udział zarówno
we
wchłanianiu pokarmów, jak i czynności
wydzielniczej
(soki trawienne).
7
Układ pokarmowy
jama ustna
Układ pokarmowy
jama ustna
•
Jama ustna (cavum oris) początkowy odcinek przewodu
pokarmowego w kształcie sześcianu:
–
Ściana górna: podniebienie
–
Ściany boczne: policzki
–
Ściana dolna: mięśnie żuchwowo – gnykowe
–
Ściana przednia: wargi ograniczające szparę ustną
–
Ściana tylna: połączenie z gardłem (cieśń gardzieli)
•
Łuki zębowe górny i dolny dzielą jamę ustną na dwie części:
–
Przedsionek jamy ustnej
zawiera się pomiędzy łukami zębowymi a
wargami i policzkami
–
Jama ustna właściwa
rozpościera się pomiędzy łukami zębowymi a
cieśnią gardzieli
•
Szparę ustną ograniczają
wargi
– górna
(labium superius)
i
dolna
(labium inferius).
Wargi łączą się ze sobą w
kącie ust
.
Zrąb
warg stanowi mięsień okrężny ust.
•
Policzki
(bucca)
zamykają jamę ustną od boków.
Zrębem
policzków jest mięsień policzkowy, pokryty od zewnątrz skórą, od wewnątrz
zaś błoną śluzową. Błona śluzowa z policzków schodzi na wyrostki
zębodołowe i zrasta się z okostną, otaczając szyjki zębowe i przestrzenie
międzyzębowe.
W ten sposób wytworzone są
dziąsła
(gingivae)
•
Podniebienie
(palatum)
rozdziela jamę ustną od nosowej.
–
Podniebienie twarde
leżące do przodu tworzą wyrostki podniebienne
szczek i kości podniebienne
–
Podniebienie miękkie
leżące do tyłu tworzą tkanka łączna, mięśnie i
śluzówka
Układ pokarmowy
jama ustna
JAMA USTNA
◄ mechaniczne rozdrobnienie pokarmu
◄ mieszanie pokarmu ze śliną
◄ formowanie ,, kęsa,, pokarmowego
•
Zwisająca ku tyłowi część
podniebienia miękkiego to
języczek podniebienny
•
W kierunku bocznym i ku dołowi
odchodzą dwa łuki:
–
Łuk podniebienno – językowy
–
Łuk podniebienno – gardłowy
•
Miedzy łukami znajduje się
zatoka
migdałkowa
ze skupiskiem tkanki
limfatycznej o zmiennej wielkości
–
migdałkiem podniebiennym
Rozdrobnienie pokarmu w jamie ustnej ułatwia jego rozpad enzymatyczny w
dalszych odcinkach przewodu pokarmowego.
12
2
2012-04-18
ŚLINIANKI
– parzyste gruczoły wydzielania zewnętrznego
Układ pokarmowy
gardło
•
Gardło
(pharynx)
rozciąga się od podstawy czaszki do krtani, do
wysokości C6, czyli na długości 12-14 cm. Od tyłu sąsiaduje z trzonami
kręgów szyjnych, od przodu z jamą ustną i jamą nosową
•
Jama gardła dzieli się na
trzy części:
–
Górną nosową
(zwaną też jamą nosowo – gardłową)
–
Środkową ustną
–
Dolną krtaniową
•
Otwory gardła:
–
Nozdrza tylne
łączące gardło z jamą nosową
–
Ujścia gardłowe trąbek słuchowych
łączące gardło z jamą bębenkową
–
Cieśń gardzieli
łącząca gardło z jamą ustną
–
Wejście do krtani
(do przodu od przejścia w przełyk)
–
Na dole gardło naturalnie przechodzi w
przełyk
(do tyłu od krtani)
•
W gardle krzyżują się drogi: oddechowa i pokarmowa
Skład śliny:
• woda ~99%
• związki nieorganiczne: Na
+
, K
+
, Cl
-
, H
2
PO
4
• związki organiczne:
- mucyna – ułatwia połykanie pokarmu
- ptialina – rozkłada skrobię na maltozę i
dekstryny
- maltaza – rozkłada maltozę na glukozę
- lizozym – enzym bakteriobójczy
1- przyuszne
2 - podżuchwowe
3- podjęzykowe
Skład śliny zależy od miejsca, w którym jest wydzielana oraz od
autonomicznego układu nerwowego, wydzielana jest na zasadzie odruchu
bezwarunkowego.
13
Układ pokarmowy
przełyk
Budowa przełyku
•
Przełyk
(esophagus)
ciągnie się od gardła (VI C) do wpustu
żołądka (XI-XII Th)pod postacią długiej rury, najwęższego
odcinka przewodu pokarmowego
•
Długość około 25-30 cm, średnica 13 mm (rozciągnięty do 25 mm)
•
Składa się z trzech części:
–
Część szyjna,
krótka, leżąca tuż za tchawicą
–
Część piersiowa,
najdłuższa, w śródpiersiu tylnym
–
Część brzuszna,
najkrótsza, od rozworu przełykowego przepony do
wpustu
żołądka
•
Zwężenia przełyku:
–
Na granicy z gardłem
–
W miejscu skrzyżowania z lewym oskrzelem
–
W miejscu przejścia przez rozwór przełykowy przepony
Układ pokarmowy
żołądek
Połykanie
·
faza ustno-gardłowa – przesuniecie kęsa pokarmowego z jamy
ustnej do gardła
•
Żołądek
(ventriculus, gaster)
leży w nadbrzuszu i podżebrzu
lewym.
Kształt i położenie są zmienne i zależą od stopnia wypełnienia
pokarmem, okresu trawienia i stanu mięśniówki. Kształt żołądka określa się
zwykle jako hakowaty.
•
W żołądku pokarm zamieniany jest w procesie trawienia na płynną masę
•
Budowa anatomiczna:
–
Dwie
ściany: przednia i tylna
–
Ściany łączą się ze sobą wzdłuż
krzywizny większej i krzywizny mniejszej
–
Z przełykiem żołądek łączy się przy poprzez
wpust
(cardia)
, z dwunastnicą
poprzez
odźwiernik
(pylorus)
–
Zaokrąglona górna część żołądka pod lewą kopułą przepony to
dno
żołądka
, część środkowa to
trzon
, część dolna to
część odźwiernikowa
–
Główne naczynia krwionośne przebiegają wzdłuż krzywizn żołądka
·
faza gardłowo-przełykowa – odruchowa, rozkurcz mięśnia
zwieracza górnego gardła
®
przepuszczenie kęsa pokarmowego
®
skurcz mięśnia zwieracza górnego gardła
®
początek fazy
perystaltycznej
faza przełykowo-żołądkowa – kęs pokarmowy z falą
perystaltyczną wywołuje rozkurcz wpustu żołądka
·
17
3
2012-04-18
Układ pokarmowy
żołądek
ŻOŁĄDEK
◄ gromadzi i przechowuje spożywane pokarmy
◄ trawi pokarmy
•
Hakowaty kształt żołądka zmienia
się w zależności od typu budowy
•
Większa część żołądka leży w
podżebrzu lewym, natomiast
odźwiernik położony jest po stronie
prawej
•
Ścianę przednią w większości
pokrywa wątroba i przepona
•
Od tyłu w części środkowej żołądek
styka się z trzustką
•
Od dołu sąsiaduje z okrężnicą
poprzeczną
•
Od lewej strony sąsiaduje ze
śledzioną oraz częściowo z nerką i
nadnerczem lewym
19
Układ pokarmowy
żołądek
•
W żołądku rozróżniamy dwa rodzaje
gruczołów:
•
Gruczoły żołądkowe właściwe
, bardzo liczne
(około 100 na 1 mm
2
), na dnie i w trzonie
żołądka, proste, cewkowe zawierają
komórki
główne
wytwarzające
pepsynogen
oraz
komórki okładzinowe
wytwarzające
kwas
solny.
Pepsynogen zmienia się w
pepsynę
pod
wpływem kwasu solnego
•
Gruczoły odźwiernikowe
występujące w części
odźwiernikowej to gruczoły cewkowo –
pęcherzykowe, wytwarzające
śluz
•
Komórki G
wytwarzają hormon lokalny,
gastrynę
Skład soku żołądkowego (produkcja 2-3 l/dobę):
• pepsyna
• kwas solny
• śluz żołądkowy
• czynnik wewnętrzny niezbędny do wchłaniania
wit B12
• lipaza żołądkowa
MOTORYKA ŻOŁĄDKA
KONTROLA MOTORYKI ŻOŁĄDKA
·
skurcze głodowe
CZYNNIKI NERWOWE:
·
naprzemienne skurcze błony mięśniowej zmieniające ciśnienie w
jamie żołądka
·
nerw błędny (X) – przez przywspółczulne neurony śródścienne nasila
skurcze i przyspiesza perystaltykę żołądka
·
skurcze perystaltyczne rozpoczynające się w części wpustowej i
przesuwające się wzdłuż ścian do odźwiernika, wyzwalane przez
rozrusznik
·
nerwy współczulne – działanie przeciwne
CZYNNIKI HUMORALNE:
Rozrusznik – komórki mięśniowe gładkie warstwy podłużnej
błony mięśniowej znajdujące się w sąsiedztwie krzywizny
większej. Regularnie i spontanicznie występuje tu stan
czynny, który rozprzestrzenia się na całą błonę mięśniową.
·
hamujące działanie rozciągania ścian dwunastnicy przez pokarm
przechodzący z żołądka
·
hamujące działanie kwasów tłuszczowych, strawionych białek i
węglowodanów w treści pokarmowej przechodzącej do dwunastnicy
Na zmianę częstotliwości stanu czynnego wpływają:
·
sekretyna i cholecystokinina powstające w dwunastnicy
〉〉
transmitery
uwalniane z komórek nerwowych splotów
autonomicznych żołądka
·
wysokie ciśnienie osmotyczne treści żołądkowej dostającej się do
dwunastnicy
〉〉
hormony żołądkowo-jelitowe
23
24
4
2012-04-18
KONTROLA WYDZIELANIA SOKU ŻOŁĄDKOWEGO W
FAZIE GŁOWOWEJ
Kontrola wydzielania soku żołądkowego
Widok, zapach,
smak pokarmów
Włókna eferentne
nerwu błędnego
Mózgowie
·
faza głowowa
Neurony przywspółczulne
splotu podśluzowego
·
faza żołądkowa
·
faza jelitowa
GRP
Ach
Komórki G
Komórki
chromafinowopodobne
GASTRYNA
HISTAMINA
Komórki
okładzinowe
Komórki
główne
HCl
25
PEPSYNOGEN
26
KONTROLA WYDZIELANIA SOKU ŻOŁĄDKOWEGO W
FAZIE JELITOWEJ
KONTROLA WYDZIELANIA SOKU ŻOŁĄDKOWEGO W
FAZIE ŻOŁĄDKOWEJ
Pokarm
w żołądku
Komórki receptorowe
w błonie śluzowej
Włókna aferentne
Splotu podśluzowego
Pod wpływem treści pokarmowej przechodzącej z żołądka do dwunastnicy:
• gastryna i cholecystokinina (wytwarzane w dwunastnicy) pobudzają
wydzielanie soku żołądkowego
Neurony przywspółczulne
splotu podśluzowego
• sekretyna (wytwarzana w dwunastnicy) hamuje wydzielanie soku
żołądkowego
GRP
Ach
Komórki G
Komórki
chromafinowopodobne
GASTRYNA
HISTAMINA
Hormony kory nadnerczy (glikokortykoidy)
­
wydzielanie soku
żołądkowego
Komórki
okładzinowe
Komórki
główne
Hormony rdzenia nadnerczy (agrenalina i noradrenalina)
¯
wydzielanie
soku żołądkowego
PEPSYNOGEN
HCl
27
28
Układ pokarmowy
dwunastnica
JELITO CIENKIE
•
Dwunastnica
(duodenum)
jest pierwszym odcinkiem przewodu
pokarmowego, o długości około 25 cm i średnicy 3,5 – 5 cm
•
Ma kształt litery C
•
Zaczyna się od odźwiernika, kończy zgięciem dwunastniczo – czczym,
przechodząc w typowe jelito cienkie
•
Leży zewnątrzotrzewnowo
•
Dzielimy ją na cztery części:
–
Górną
, z rozszerzonym początkowym odcinkiem
(opuszka dwunastnicy)
, od
prawej ku lewej i ostro zagina wytwarzając
zgięcie górne dwunastnicy
i
przechodząc w
–
Część zstępującą
, przykrywającą nerkę prawą, kończy się
zgięciem dolnym
dwunastnicy
, przechodząc w
–
Część poziomą
(zwaną dwunastnicą dolną) i potem dźwiga się ku górze
przechodząc w
–
Część wstępującą
biegnącą na lewo i ku górze i kończącą się
zgięciem
dwunastniczo – czczym
. Od tego miejsca zaczyna się typowe jelito krezkowe.
• długość około 4 m
• główne miejsce trawienia i wchłaniania
• składa się z : dwunastnicy, jelita czczego i krętego
• zwiększa 24xpowietrznię wchłaniania
29
5
[ Pobierz całość w formacie PDF ]

  • zanotowane.pl
  • doc.pisz.pl
  • pdf.pisz.pl
  • emaginacja.xlx.pl

    •