Układ moczowy, Histologia

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
wraz z otaczającą je
korą odpowiadają
płatom nerki, które
nie posiadają
odgraniczenia
łącznotkankowego.
Nefron:
jest
jednostką
strukturalną i
czynnościową nerki.
To pojedynczy
kanalik nabłonkowy
o zróżnicowanej
odcinkowo
budowie. Zachodzi w nim zarówno wytwarzanie moczu jak i jego przemiana w mocz
ostateczny. Rozpoczyna się w korze nerki w ciałku nerkowym. Kolejne odcinki biegną do
rdzenia i z powrotem, przyjmując na zmianę formę kanalika krętego lub prostego.
Wyróżnia się kanalik proksymalny, pośredni i dystalny. Proksymalny i dystalny zawierają
odcinki o przebiegu krętym i proste, a kanalik pośredni ma przebieg wyłącznie prosty.
Kanaliki dystalne uchodzą do cewek zbiorczych w obrębie kory. Cewki nie należą już do
nefronu i kierują się promieniście w stronę kielichów nerkowych. Odcinki kręte tworzą
labirynt kory w sąsiedztwie ciałek nerkowych. Odcinki proste znajdują się obok cewek
zbiorczych w promienistościach rdzennych i rdzeniu nerki. Układ odcinków prostych
tworzy pętlę Henlego, o kształcie wydłużonej litery „U”, rozpoczyna się w
promienistościach rdzennych, sięga do rdzenia, po czym zawraca, by skończyć się w
okolicy wyjścia. Pętlę dzieli się na ramię zstępujące, kolanko oraz ramię wstępujące, co nie
pokrywa się z rozmieszczeniem kolejnych odcinków w obrębie pętli. Część prosta kanalika
proksymalnego znajduje się zawsze na ramieniu zstępującym pętli, ale położenie
odcinków dalszych zmienia się w zależności od długości pętli.
Ciałko nerkowe
to kulisty twór złożony z kłębuszka naczyniowego i torebki Bowmana.
Torebka Bowmana
to początkowy, rozszerzony odcinek nefronu. Składa się z blaszki
ściennej oraz trzewnej. Ścienna zbudowana jest z nabłonka 1w płaskiego, spoczywającego
na błonie podstawnej, otaczającej całe ciałko nerkowe. Trzewna pokrywa naczynia
kłębuszka, stanowią ją komórki nabłonkowe zwane podocytami; wspierają się one na kilku
grubych wypustkach, które rozgałęziają się na drobniejsze wypustki drugorzędowe, które
spoczywają na błonie podstawnej naczynia włosowatego i tworzą obejmujący je ciągły
Uklad moczowy
W jego skład wchodzą
parzyste nerki, moczowody
oraz pęcherz moczowy i
cewka moczowa.
Podstawowym procesem
zachodzącym w nerkach jest
oczyszczanie krwi z
produktów przemiany
materii i obcych substancji.
W związku z wytwarzaniem
moczu nerki utrzymują
odpowiedni poziom wody i
elektrolitów w organizmie.
Pełnią też funkcję dokrewną,
wydzielając
substancję związaną
z regulacją ciśnienia
krwi.
Nerka
Otoczona jest
włóknistą torebką
łącznotkankową, na
zewnątrz której
znajduje się tkanka
tłuszczowa –
dodatkowa ochrona mechaniczna dla tego delikatnego narządu. Od strony wnęki w miąższ
nerki wnika miedniczka nerkowa zakończona kielichami nerkowymi. Na przekroju
wyróżnia się korę o strukturze ziarnistej i rdzeń o strukturze pasmowatej. Granicę między
nimi wyznaczają leżące poziomo naczynia łukowate. Elementy strukturalne kory wnikają w
głąb rdzenia jako słupy nerkowe i dzielą go na piramidy skierowane szczytami do kielichów
nerkowych. Od podstawy piramid w stronę kory odchodzą promienie rdzenne. Piramidy
mankiet. Mają
duże jądro o
nieregularnym
kształcie, wypustki
mają dużo
mikrofilamentów
aktynowych i gruby
glikokaliks. Między
dwiema blaszkami
torebki mieści się
przestrzeń
śródtorebkowa, do
której przesącza się
mocz pierwotny.
Kłębuszek naczyniowy
utworzony jest z licznych pętli naczyń włosowatych, zazwyczaj nie
anastomozujących ze sobą. Naczynia te mają okienkowy tym budowy z licznymi porami
pozbawionymi przeponek. Pory te umożliwiają przepływ składników płynnych krwi oraz
jonów (glikokaliks ma swój ładunek elektryczny), poza elementami morfotycznymi.
Komórki śródbłonkowe spoczywają na stosunkowo grubej błonie podstawnej, z dwiema
powierzchniowymi blaszkami jasnymi i środkową ciemną. Powstała ona z połączenia
blaszki podstawnej podocytów i naczyń włosowatych. Jej budowa (kolagen IV) ogranicza
przepływ substancji
wielkocząsteczkowych. Na błonie
podstawnej spoczywają wypustki
podocytów, a w szczelinach między
nimi rozpięte są białkowe przeponki z
grubą warstwą glikokaliksu, które
zatrzymują cząsteczki o masie
przekraczającej 70kDa. Komórki
śródbłonka, trójwarstwowa błona
podstawna i szczeliny zasłonięte
przeponkami stanowią barierę
filtracyjną nerki. Powstający przesącz
przypomina osocze krwi pozbawione
białek i zażywany jest moczem
pierwotnym. Między naczyniami
włosowatymi
łącznotkankowe gwiaździste komórki mezangium, odpowiedzialne za fagocytozę
fragmentów błony podstawnej wraz z zalegającymi na niej makrocząsteczkami białkowymi
– oczyszczanie i odnowa błony. Obecne w tych komórkach liczne mikrofilamenty
aktynowe wskazują na ich zdolności kurczliwe, co nadaje im charakter miofibroblastów.
Biegun naczyniowy ciałka nerkowego
– miejsce, gdzie wchodzi tętniczka doprowadzająca
i wychodzi mniejsza odprowadzająca. Ta pierwsza rozpada się na kapilary kłębuszka, które
łączą się w tętniczkę odprowadzającą – sieć dziwna tętniczo-tętnicza. W ścianach tętniczek
i w ich sąsiedztwie zlokalizowane są elementy aparatu przykłębuszkowego. Na terenie
tego bieguna blaszka ścienna torebki przechodzi w blaszkę trzewną.
Biegun moczowy (kanalikowy) ciałka nerkowego
– w tym miejscu uchodzi kanalik
proksymalny. Leży zwykle po stronie przeciwnej do bieguna naczyniowego. Odznacza się
zmianą charakteru nabłonka blaszki ściennej torebki – staje się sześcienny i przypomina
komórki kanalika proksymalnego. Przestrzeń śródtorebkowa przedłuża się w światło
kanalika, który po odejściu od ciałka ulega skręceniu.
Kanalik proksymalny (bliższy, I rzędu, główny)
składa się z części krętej i prostej. Część
kręta tworzy kilkanaście skrętów położonych w korze w pobliżu ciałka nerkowego. Część
prosta biegnie w promienistości rdzennej i kończy się w rdzeniu zewnętrznym. Ma grubą
ścianę i niewielkie światło. Kontur światła jest nieostry, zatarte są granice między
komórkami nabłonka 1w sześciennego, z okrągłymi jądrami, kwasochłonną cytoplazmą i
brzeżkiem szczoteczkowym, którego obecność wskazuje na intensywną funkcję
resorpcyjną, dobrze rozwinięty AG, liczne pęcherzyki pinocytotyczne, lizosomy i
peroksysomy. Boczne ściany są wzajemnie pozazębiane. Kontur przypodstawny również
nie jest równy, występują tu wysokie wypustki, które wchodzą miedzy wypustki komórek
sąsiednich. W wypustkach tkwią pionowo długie, wąskie mitochondria, co związane jest z
koniecznością
dostarczenia E
dla
pracy
pompy
sodowo-
potasowej. W
kanaliku
proksymalnym
następuje
resorpcja
zwrotna 80%
wody
z
znajdują
się
pramoczu, jej przepływ między komórkami wywołany jest gromadzeniem się w tkance
międzykanalikowej NaCl. Zachodzi tu także całkowite wchłanianie glukozy, aminokwasów i
witamin, które przechodzą przez komórki dzięki specjalnym białkom transportowym.
Niskocząsteczkowe białka pobierane są na drodze endocytozy i rozkładane w lizosomach.
Tu także odbierane są obecne w krwi kwasy żółciowe, związki toksyczne i niektóre
antybiotyki. Komórki kanalika wykazują również dużą aktywność wydzielniczą: wydzielają
do pramoczu organiczne pochodne jodu, kreatyninę i kwas paraaminohipurowy,
stosowane w badaniach czynnościowych nerek.
Kanalik pośredni, część cienka pętli Henlego,
rozpoczyna się na jej ramieniu zstępującym.
W miejscu przejścia kanalika proksymalnego w pośredni wielkość nabłonka ulega redukcji,
zaznacza się ono makroskopowo w postaci podziału rdzenia zewnętrznego na pasma
zewnętrzne i wewnętrzne. Przejście w kanalik dystalny ma różną lokalizację w obrębie
pętli. W nefronach o pętlach krótkich kanalik pośredni jest krótki, leży w całości w obrębie
ramienia zstępującego pętli, może też w ogóle nie występować. W nefronach z pętlami
długimi kanalik pośredni sięga od ramienia zstępującego poprzez kolanko do ramienia
wstępującego i przejście w kanalik dystalny wypada mniej więcej na tym samym poziomie
w pętlach krótkich i długich, choć na różnych ramionach pętli. Makroskopowo wyznacza
to granicę rdzenia zewnętrznego i wewnętrznego – pętle krótkie kończą się w pobliżu tej
granicy, a długie docierają do rdzenia wewnętrznego. Ściana kanalika zbudowana jest z
komórek nabłonka 1w płaskiego, którego jądra wpuklają się do światła kanalika.
Cytoplazma wyposażona jest w nieliczne organelle. Boczne granice komórek są
pozazębiane. Ściana zlokalizowana na ramieniu zstępującym jest przepuszczalna dla wody,
ale nie dla jonów Na i Cl. Ze względu na koncentrację NaCl i mocznika w otaczającej
kanalik tkance śródmiąższowej woda odciągana jest z pramoczu, co prowadzi do jego
zagęszczenia. W części zlokalizowanej na ramieniu wstępującym zachodzi transport jonów
Na i Cl ze światła kanalika na zewnątrz, czego efektem jest wtórne rozcieńczenie
pramoczu. Współdziałanie obu ramion określa się jako wzmacniacz przeciwprądowy.
Kanalik dystalny (dalszy, II rzędu)
składa się z odcinka prostego wchodzącego w skład
pętli jako jej część gruba, oraz odcinka krętego leżącego w labiryncie kory. Początek
kanalika zlokalizowany jest na ramieniu zstępującym lub wstępującym pętli Henlego.
Przejście odcinka prostego w kręty dokonuje się poza plamką gęstą w pobliżu
macierzystego ciałka nerkowego. Kanalik ten zbudowany jest z nabłonka 1w sześciennego,
którego wysokość ulega wahaniom. Najwyższe komórki znajdują się w części krętej, ale
światło jest wyraźne. Część kręta kanalika dystalnego jest krótsza od części krętej kanalika
proksymalnego, dlatego na terenie kory nerki obserwuje się mniej liczne przekroje przez
kanalik dystalny. Jądra ułożone są przyszczytowo, niekiedy po dwa w jednej komórce.
Komórki wykazują
nieregularne kontury,
co wynika z obecności
licznych
długich
wypustek,
zazębiających się
wzajemnie, w których
zlokalizowane są
długie i smukłe
mitochondria. Na
górnej powierzchni
komórek występują
nie liczne
mikrokosmki, brak
brzeżka
szczoteczkowego. Połączone są ze sobą za pomocą stref zamykających, co czyni ścianę
słabo przepuszczalną dla wody. W części prostej kanalika następuje aktywny transport
jonów Cl zależny od gradientu Na (współtransporter Na-Cl), dzięki któremu oba te jony
przemieszczają się ze światła kanalika do miąższu rdzenia nerki. W części krętej – aktywny
transport Na, które pociągają za sobą Cl. Efektem jest dalszy spadek ciśnienia
osmotycznego pramoczu i wzrost stężenia NaCl w przestrzeni okołokanalikowej (gradient
wzrasta w głąb rdzenia w miarę zbliżania się do kielichów nerkowych). Drugim
elektrolitem aktywnie transportowanym do tkanki śródmiąższowej rdzenia jest mocznik.
Aktywność białek transportowych regulowana jest przez prostaglandyny. Za utrzymanie
gradientu stężeń elektrolitów dodatkowy wpływ mają naczynia włosowate i żylne o
układzie pętlowym, również wyposażone w białka współtransportujące Na, K i Cl.
Elektrolity pobierane przez krew spływającą w dół oddawane są z powrotem w trakcie jej
przepływu ku górze – wymiennik przeciwprądowy. Komórki części krętej kanalika
dystalnego stanowią miejsce działania aldosteronu, który indukuje syntezę błonowych
transporterów Na. Zwrotnej resorpcji Na towarzyszy wydalanie do pramoczu jonów K i H,
co powoduje jego zakwaszenie. W odcinku tym zachodzi również wytwarzanie i wydalanie
jonów amonowych. Część kręta kanalika to ostatni odcinek nefronu, po przejściu przez
niego pramocz staje się moczem ostatecznym.
Aparat przykłębuszkowy
znajduje się przy biegunie naczyniowym ciałka nerkowego, w
rejonie styku obu tętniczek z częścią prostą kanalika dystalnego, który po wyjściu z
promienistości rdzennych wraca w okolice ciałka nerkowego. Aparat ten utworzony jest z
elementów wchodzących w
skład ściany wymienionych
naczyń i kanalika, jak i z
dodatkowych struktur z nimi
sąsiadujących. Wyróżnia się
kilka rodzajów komórek.
Komórki ziarniste
(nabłonkowate)
to
przekształcone komórki
mięśniowe gładkie.
Charakteryzują się obecnością
wypustek oraz ziarnistości wydzielniczych. Poza wyposażeniem komórek kurczliwych
posiadają też dobrze rozwinięty RER i AG. W ziarnistościach zawarta jest renina, która po
przekształceniu w angiotensynę powoduje wzrost ciśnienia krwi przez skurcz tętnic i za
pośrednictwem aldosteronu, który pod jej wpływem wydzielany jest przez korę
nadnerczy.
Komórki plamki gęstej
zlokalizowane w ścianie kanalika dystalnego w miejscu, gdzie
przylega ona do bieguna naczyniowego ciałka nerkowego. Są wysokie, wąskie, nie
posiadają prążkowania przypodstawnego, ale posiadają liczne mikrokosmki. Błona
podstawna, na której spoczywają jest szczególnie cienka. Komórki te mają pełnić rolę
receptora rejestrującego stężenie pramoczu i szybkość jego przepływu.
Komórki mezangium pozakłębuszkowego
wypełniają przestrzeń między plamką gęstą a
tętniczkami bieguna naczyniowego. Wyposażone są podobnie do komórek mezangium
kłębuszka. Mają szczególnie liczne wypustki, które przez neksusy łączą się z sąsiednimi
komórkami mezangialnymi oraz z komórkami mięśniowymi. Możliwe, że reagują na
sygnały przekazywane z plamki gęstej, dzięki czemu mogą regulować lokalny przepływ
krwi przez ciałko nerkowe.
Cewki zbiorcze
zbierają mocz z kanalików dystalnych i doprowadzają go do kanalików
nerkowych. Stanowią przewody rozgałęzione. Rozpoczynają się krótkimi odcinkami
łączącymi w korze nerki, które wchodzą z labiryntu do promienistości rdzennych. Cewki
zbiorcze wyścielone są nabłonkiem 1w, którego komórki przechodzą z sześciennych w
walcowate w miarę zbliżania się do miedniczki nerkowej. Komórki te można podzielić na
jasne (główne) i ciemne (wstawkowe). Jasne występują na całej długości cewek. Cechują
je głębokie fałdy przypodstawne błony komórkowej pozbawione mitochondriów. Na
powierzchni każdej z tych komórek znajduje się pojedyncza migawka. Komórki ciemne
mają ciemnobarwliwą elektronowo gęstą cytoplazmę. Posiadają liczne mikrokosmki i
wiele
mitochondriów.
Są liczne w
górnych
odcinkach
cewek. Komórki
cewek
połączone są ze
sobą
połączeniami
ścisłymi, co
uniemożliwia
transport wody.
Ściana staje
przepuszczalna
dla wody pod
wpływem hormonu antydiuretycznego, który indukuje działalność akwaporyn w błonach.
Umożliwia to masywny przepływ wody wywołany wysokim stężeniem elektrolitów wokół
cewek, co prowadzi do ostatecznego zagęszczenia moczu.
Tkanka śródmiąższowa nerki
wypełnia przestrzenie między ciałkami nerkowymi,
kanalikami nefronu, cewkami zbiorczymi i naczyniami krwionośnymi. W części korowej
jest jej mało, reprezentowana jest tam głównie przez fibroblasty i makrofagi. Komórki te
namnażają się w przypadku uszkodzenia ciałek lub kanalików nerkowych, efektem jest
zwłóknienie miąższu. Komórki śródbłonkowe naczyń włosowatych okołokanalikowych
produkują erytropoetynę, pobudzającą erytropoezę w szpiku kostnym. W części rdzennej
nerki tkanka śródmiąższowa jest obfita, jej ilość wzrasta w kierunku kielichów nerkowych.
Cechuje ją tu obecność szczególnych komórek z licznymi wypustkami i cytoplazmą
wypełnioną kroplami lipidowymi. Komórki te mają kształt wydłużony, układają się
poprzecznie w stosunku do osi kanalików nerkowych i pętli naczyniowych. Układ taki ma
stwarzać warunki dla oddzielania w miąższu obszarów o niejednakowej zawartości
elektrolitów i sprzyjać narastaniu ich gradientu w miarę przesuwania w głąb rdzenia. W
celu obrony przed działaniem panującego wokół ciśnienia osmotycznego komórki
śródmiąższowe wytwarzają znaczne ilości organicznych osmolitów. Mogą też uczestniczyć
w regulacji przepływu krwi przez naczynia rdzeniowe, albo bezpośrednio, dzięki swoim
właściwościom kurczliwym, albo przez produkcję czynników rozszerzających naczynia.
Drogi
wyprowadzające
mocz
rozpoczynają
się kielichami
nerkowymi, które
łączą się z miedniczką
nerkową,
przechodzącą w
moczowód. Parzyste
moczowody
doprowadzają mocz
do pęcherza
moczowego, gdzie
jest magazynowany, po czym wydalany za pośrednictwem cewki moczowej. Z wyjątkiem
cewki wszystkie pozostałe elementy mają podobny schemat budowy. Wyścielone są błoną
śluzową pokrytą charakterystycznym nabłonkiem przejściowym. Blaszka właściwa z
wiotkiej lub zbitej tkanki łącznej nie zawiera gruczołów, a wilgotność powierzchni błony
śluzowej zapewnia przepływający stale mocz. Granica z bardziej wiotką błoną podśluzową
jest nieostro zaznaczona, w pęcherzu można tam zaobserwować blaszkę mięśniową.
Błona mięśniowa (mięśniówka gładka) w kielichach i miedniczkach ma przebieg spiralny.
W moczowodzie można wyróżnić trzy pokłady: środkowy okrężny oraz zewnętrzny i
wewnętrzny o przebiegu podłużnym lub skośnym. W pęcherzu moczowym trójwarstwowy
układ pęczków mięśniowych jest mniej wyraźny i wszystkie kurczą się jednocześnie,
warunkując opróżnienie pęcherza. Z całej mięśniówki pęcherza wyróżniają się tylko
okrężne pasma zwieracza pęcherza. Ostatnią warstwę wszystkich odcinków dróg
wyprowadzających mocz stanowi łącznotkankowa przydanka, która na tylnej ścianie
pęcherza zastąpiona jest błoną surowiczą. Cewka moczowa zbudowana jest odmiennie u
obu płci. U płci żeńskiej nabłonek pokrywający błonę śluzową zmienia się w walcowaty,
potem w ww płaski. Mięśniówka gładka ułożona jest od wewnątrz okrężnie a na zewnątrz
podłużnie. W środkowym odcinku otoczona jest dodatkowo zwieraczem z mięśniówki
prążkowanej. Cewka moczowa męska stanowi równocześnie końcowy fragment dróg
wyprowadzających nasienie.
[ Pobierz całość w formacie PDF ]

  • zanotowane.pl
  • doc.pisz.pl
  • pdf.pisz.pl
  • emaginacja.xlx.pl

    •