Uchodzcy w Polsce Łodziński i Ząbek, uchodźcy

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Polska Akcja Humanitarna
Instytut Etnologii i Antropologii Kulturowej UW
Maciej Z
ą
bek
Sławomir Łodzi
ń
ski
Uchod
ź
cy w Polsce.
Próba spojrzenia antropologicznego
Badania finansowane ze
ś
rodków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach
Inicjatywy Wspólnotowej EQUAL.
Warszawa 2008
2
SPIS TRE
Ś
CI
Rozdział I.
Wprowadzenie
1. 1. Wstęp........................................................................................................................1
1. 2. Stan badań nad uchodźcami po 1989 roku..................................................................3
1. 3. Cel i charakter publikacji.............................................................................................7
1. 4. Charakter przeprowadzonych badań i problemy metodologiczne.................................8
1. 5. Problemy stosowania metod jakościowych w zbiorowości uchodźców.......................14
Rozdział II.
Od mi
ę
dzynarodowej ochrony do studiów antropologicznych nad uchod
ź
cami
2. 1. Wstęp.......................................................................................................................22
2.2. Kształtowanie się zasad międzynarodowej ochrony uchodźców.............................22
2.3. Ochrona uchodźców - między standardami moralnymi a polityką.................................26
2. 4. Ochrona uchodźców - między humanitaryzmem a ksenofobią.....................................30
2. 5. Współczesne uchodźstwo oraz jego ochrona - pytania o istotę zjawiska.....................32
2. 6. Antropologia a studia nad uchodźcami.......................................................................36
2.7. Zakończenie...............................................................................................................48
Rozdział III.
Ewolucja instytucji i prawa zajmuj
ą
cego si
ę
uchod
ź
cami w Polsce w latach 1990 – 2008
3.1. Wstęp........................................................................................................................49
3.2. Historia opieki nad zbiegami i wygnańcami w dawnej Rzeczypospolitej........................49
3.3. Uchodźstwo w Polsce po 1945 roku..........................................................................53
3. 4. Początki budowy systemu przyjmowania uchodźców w latach 1990-1997.................56
3. 5. Rozwój systemu przyjmowania uchodźców w Polsce w latach 1997 – 2000..............66
3. 6. Rozwój systemu przyjmowania uchodźców w Polsce w latach 2000 – 2008..............70
3. 7. Regulacje prawne dotyczące nadawania statusu uchodźcy (2005 – 2007)..................75
3. 8. Ocena ewolucji systemu przyjmowania uchodźców w Polsce po 1989 roku...............79
3. 9. Zakończenie............................................................................................................. 83
Rozdział IV.
Przyczyny i drogi napływu do Polski uchod
ź
ców. Wyniki badania sonda
Ŝ
owego oraz
przypadek Czeczenów
4. 1. Wstęp.......................................................................................................................85
4. 2. Kraj pochodzenia, narodowość oraz cechy demograficzne badanej społeczności
uchodźców (w świetle wyników badania sondaŜowego).............................................86
4.3. Deklarowane motywy uchodźstwa w świetle badania sondaŜowego.............................94
4. 4. Przypadek czeczeński - przyczyny uchodźstwa Czeczenów do Polski.........................99
4. 5. Przyczyny uchodźstwa osób aplikujących o status uchodźcy w Polsce o innej niŜ
czeczeńskiej narodowości.........................................................................................107
4. 6 Strategia przygotowań do uchodźstwa – podróŜ i przyczyny wyboru Polski................108
4. 7. „Powitanie” – przyjazd do Polski..............................................................................115
4. 7. Zakończenie.............................................................................................................118
Rozdział V.
„Stawanie si
ę
” uchod
ź
c
ą
. Administracyjne procedury i etapy ustalania statusu uchod
ź
cy
5.1. Wstęp.......................................................................................................................120
5. 2. ZłoŜenie wniosku o status uchodźcy..........................................................................121
5. 3. Postępowanie dowodowe (procedura przyspieszona)...............................................126
5. 4. Procedura zwykła (wywiad statusowy).....................................................................132
3
5. 5. Szczególne przypadki (czary, gwałty, dzieci).............................................................145
5. 6. Decyzja administracyjna i dalsze etapy postępowania................................................152
5. 7. Zakończenie.............................................................................................................156
Rozdział VI.
O
ś
rodki dla uchod
ź
ców - dom czy instytucja dyscyplinuj
ą
ca? Główne problemy adaptacji
w o
ś
rodkach dla uchod
ź
ców
6.1. Wstęp.......................................................................................................................159
6.2. Ośrodki dla uchodźców - dom, schronienie czy instytucja dyscyplinująca?..................159
6. 3. Ogólna charakterystyka ośrodków w Polsce (2005-2007)........................................164
6. 4. Charakterystyka wybranych ośrodków dla uchodźców.............................................168
6. 5. Główne problemy adaptacyjne uchodźców w Polsce (w świetle badania
sondaŜowego...........................................................................................................181
6. 6. Zakończenie.............................................................................................................189
Rozdział VII.
O
ś
rodek dla uchod
ź
ców – instytucja dyscyplinuj
ą
ca, schronienie czy dom?
ś
ycie
codzienne w o
ś
rodkach dla uchod
ź
ców
7.1. Wstęp.......................................................................................................................190
7. 2. Ośrodek jako instytucja dyscyplinująca (bezpieczeństwo i przestrzeganie
regulaminu pobytu w ośrodku).................................................................................190
7. 3. Ośrodek dla uchodźców jako schronienie (warunki mieszkaniowe i sanitarne)............194
7. 4. Ośrodek dla uchodźców jako schronienie (jedzenie i zwyczaje Ŝywieniowe)...............201
7. 5. Ośrodek jako schronienie (zachorowalność i problemy ze zdrowiem).........................203
7. 6. Ośrodek jako dom (praca, zarabianie i pieniądze)......................................................207
7. 7. Ośrodek dla uchodźców jako dom (czas wolny i rozrywki)........................................209
7. 8. Ośrodek jako dom (edukacja i kształcenie)...............................................................212
7. 9. Ośrodek dla uchodźców jako dom (relacje między uchodźcami oraz z
pracownikami ośrodka i przedstawicielami organizacji pozarządowych).....................220
7. 10. Postrzeganie organizacji pozarządowych w ośrodkach dla uchodźców.....................239
7.11. Zakończenie............................................................................................................241
Rozdział VIII.
O
ś
rodek dla uchod
ź
ców – poczucie wykluczenia, przyjmowanie roli uchod
ź
cy oraz
perspektywa
gender
8. 1. Wstęp......................................................................................................................243
8.2. Ośrodek dla uchodźców jako strefa „zawieszenia” (liminalności).................................244
8. 3. Poczucie wykluczenia w ośrodku dla uchodźców.......................................................252
8. 4. „Bycie” uchodźcą. Wchodzenie w rolę uchodźcy oraz jej odgrywanie........................257
8. 5. Postawy uchodźców w perspektywie
gender
............................................................268
8. 6. Doświadczenia przemocy w opowieściach uchodźców w perspektywie gender..........275
8.7. Zakończenie..............................................................................................................279
9. 1. Wstęp......................................................................................................................281
9. 2. Plany na przyszłość osób oczekujących na nadanie statusu uchodźcy (w świetle
badania sondaŜowego).............................................................................................284
9. 3. Plany na przyszłość osób oczekujących na nadanie statusu uchodźcy (w świetle
badań jakościowych)...............................................................................................286
9. 4. Pomoc integracyjna dla uchodźców ze strony państwa..............................................292
Rozdział IX.
Perspektywy integracji uchod
ź
ców w społecze
ń
stwie polskim. Wyzwania normalnego
Ŝ
ycia
4
9. 5.Integracja uchodźców – wyzwania normalnego Ŝycia i polityki państwa – poglądy
uchodźców i pomocodawców...................................................................................302
9. 6. Stygmat bycia uchodźcą...........................................................................................310
9. 7. Zakończenie.............................................................................................................313
Rozdział X.
Zrozumienie, idealizacja i konflikty. Postawy wobec uchod
ź
ców w społecze
ń
stwie polskim
10. 1. Wstęp..................................................................................................................315
10. 2. Konflikty i współpraca. Postrzeganie Polski i Polaków oraz mieszkańców ośrodków
przez uchodźców.................................................................................................316
10.3. Ekonomiczni czy polityczni? Postawy wobec uchodźców wśród Polaków nie mających
Ŝadnych bezpośrednich styczności z poszukiwaczami azylu.....................................323
10. 4. Sąsiedzi. Postrzeganie uchodźców przez Polaków mieszkających w pobliŜu ośrodków
dla uchodźców.....................................................................................................326
10. 5. Postawy Polaków pracujących na rzecz uchodźców – przedstawiciele administracji
(Urząd ds. Cudzoziemców)....................................................................................333
10. 6. Postawy Polaków pracujących na rzecz uchodźców – pracownicy socjalni z ośrodków
dla uchodźców.....................................................................................................336
10. 7. Postawy Polaków pracujących na rzecz uchodźców – przedstawiciele organizacji
pozarządowych (pomocodawcy)...........................................................................341
10. 8. Zakończenie.........................................................................................................346
Rozdział XI.
Uchod
ź
ca „wyobra
Ŝ
ony” i „rzeczywisty”. Uchod
ź
cy w dyskursie prasowym i badaniach opinii
publicznej w Polsce po 1989 roku
11. 1. Wstęp...................................................................................................................347
11. 2. Wizerunek cudzoziemca w prasie i badaniach opinii publicznej w Polsce
po 1989 roku........................................................................................................349
11. 3. Kształtowanie się wizerunku „uchodźcy” w prasie polskiej po 1989 roku................353
11. 4. Prasowy wizerunek „uchodźcy” a odpowiedzialność dziennikarska.........................365
11. 5. Społeczeństwo polskie o „uchodźcach” w świetle badań opinii publicznej................371
Zako
ń
czenie
.............................................................................................................................380
Bibliografia
Aneksy
11. 6. Zakończenie. Uchodźca „wyobraŜony” i „rzeczywisty”...........................................377
5
Rozdział I
Wprowadzenie
1.1. Wst
ę
p
Polska od kilkunastu juŜ lat przyjmuje cudzoziemców, którzy ubiegają się u nas o
ochronę międzynarodową związaną z nadaniem im statusu uchodźcy
1
. Wśród ogółu
obcokrajowców czy migrantów przebywającym w naszym kraju tworzą oni grupę szczególną.
W porównaniu do wielomilionowej rzeszy cudzoziemców corocznie odwiedzających nasz
kraj czy tysięcy imigrantów zarobkowych z Ukrainy, Wietnamu czy Armenii, z punktu
widzenia ich liczebności (w ostatnich latach 6–7 tysięcy rocznie składających wnioski o status
uchodźcy, choć w 2007 r. nastąpił znaczący skok do 10 tysięcy osób) stanowią element wręcz
marginalny i mało istotny politycznie. Z tej teŜ przyczyny umykający często uwadze naszych
polityków. Z drugiej jednak strony są oni jedyną grupą cudzoziemców podlegającą zarówno
ochronie, jak i kontroli przez państwo. Ich ewentualne nieuzasadnione wydalenie terytorium
naszego kraju mogłoby narazić ich na potencjalne prześladowania, a Polskę – jako stronę
przestrzegającą postanowień Konwencji Genewskiej z 1951 r. – na skargi krajowych i
międzynarodowych organizacji praw człowieka zajmujących się tymi sprawami
2
.
Znaczenie analizy sytuacji uchodźców i osób oczekujących na przyznanie tego statusu
wynika zarówno z etycznych tradycji demokratycznych, jak i współczesnych prawnych
zobowiązań międzynarodowych w tym zakresie
3
. Jest to grupa posiadająca specyficzne
potrzeby związane z traumatycznymi doświadczeniami w swoich krajach pochodzenia oraz w
czasie drogi do państwa przyjmującego. Jedyna spośród grup cudzoziemców tak dokładnie w
związku z tym rejestrowana, daktyloskopowana i badana przez organa państwa pod kątem
prowadzonych postępowań uchodźczych oraz przetrzymywana przez długie nieraz okresy
czasu w specjalnie dla nich przygotowanych ośrodkach. Ze względu na swoją sytuację
prawną i społeczną wykluczoną zarówno ze społeczeństwa swojego kraju pochodzenia, jak i
W niniejszym opracowaniu pojęcie „uchodźcy”, zdefiniowane dokładnie w artykule 1 Konwencji Genewskiej z
1951 r., będziemy stosowali najczęściej w jego potocznym uŜyciu, tzn. w stosunku do wszystkich osób
ubiegających się o ochronę międzynarodową i przebywających w ośrodkach pobytowych dla cudzoziemców
(tzw. poszukiwaczy azylu, ang.
asylum seekers
).
2
B. Mikołajczyk,
Osoby ubiegaj
ą
ce si
ę
o status uchod
ź
cy. Ich prawa i standardy traktowania
, Wydawnictwo
Uniwersystetu Śląskiego, Katowice 2004, s. 76-84.
3
Ch. Boswell,
The Ethics of Refugee Policy
, Ashgate Publishing, London 2005, s. 2.
1
[ Pobierz całość w formacie PDF ]

  • zanotowane.pl
  • doc.pisz.pl
  • pdf.pisz.pl
  • emaginacja.xlx.pl

    •